جنبش‌های ترویج لغو اعدام و بسیج جامعه مدنی داخل ایران در سال ۲۰۲۳

طی سه سال گذشته، مخالفت ایرانیان با مجازات اعدام روندی روبه‌رشد داشته است. این روند در جریان اعتراضات «زن، زندگی، آزادی» چشمگیر بود و در ۴۴ سال اخیر نظیر نداشت. در این زمان کنشگری گسترده‌ای را، از شعارها در زمان تظاهرات تا اعتصاب غذای زندانیان سیاسی در اعتراض به اعدام‌ها و کنش‌های اعتراضی مانند دیوارنویسی و فعالیت مجازی، شاهد بودیم.

نوزدهم دی‌ماه ۱۴۰۱ (۹ ژانویه ۲۰۲۳) در پی انتشار خبر انتقال محمد قبادلو و محمد بروغنی به سلول انفرادی برای مقدمات اعدام، شهروندان بسیاری به خانواده‌های این دو معترض محکوم به اعدام در مقابل زندان رجایی‌شهر (گوهردشت) پیوستند تا اعدام آن‌ها را متوقف کنند. این اقدام شجاعانه جان آن دو را در آن شب حفظ کرد.

خانواده‌های زندانیان محکوم به اعدام با اتهام‌های مربوط به مواد مخدر که اعتراض‌هایشان را از شهریور ماه سال ۱۴۰۱ آغاز کرده بودند، به‌رغم سرکوب و بازداشت‌‌ها، به اعتراضاتشان ادامه دادند. روز ۲۶ دی‌ماه ۱۴۰۱ خانواده‌های این محکومان از شهرهای مختلف ایران به تهران سفر کردند و مقابل ساختمان دادگستری گرد آمدند. آن‌ها برگه‌های «نه به اعدام مواد مخدر»، «نه به اعدام» و «پدرم را اعدام نکنید» در دست داشتند.

روز ۵ بهمن‌ماه ۱۴۰۱ درپی انتقال سه متهم مواد مخدر به سلول انفرادی برای اعدام، خانواده‌ها در مقابل زندان قزل‌حصار تجمع کردند.

در روز ۲۵ اسفند ۱۴۰۱ خانواده‌های معترض مقابل زندان مرکزی ارومیه تجمع کردند تا جان پنج زندانی، از جمله محی‌الدین ابراهیمی (صفحه ۵۳) را نجات دهند.[1]

در شامگاه ۲۴ و ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۲ نیز تجمع‌های اعتراضی مشابهی مقابل زندان اصفهان برگزار شد. این اعتراضات در زمانی رخ داد که سه معترض به نام‌های صالح میرهاشمی، سعید یعقوبی و مجید کاظمی (صفحه ۵۹) به سلول انفرادی منتقل شده بودند و خطر اجرای احکام اعدام آن‌ها شدت گرفته بود.

به‌دنبال شدت‌گرفتن و افزایش اعدام‌های مرتبط با مواد مخدر، خانواده‌های محکومان مواد مخدر روز سوم خرداد ۱۴۰۲ بار دیگر در برابر ساختمان دادگستری تجمع کردند.

علاوه‌بر اعتراضات مردمی در بیرون زندان‌ها، زندانیان نیز با اعتصاب در داخل زندان و رساندن پیام‌هایشان به خارج از زندان، به‌طور مرتب صدایشان را علیه مجازات مرگ بلند کرده‌اند. هنگامی که روز هفتم مهرماه ۱۴۰۲ در زندان رامهرمز صمد مرادی را برای اجرای اعدام به سلول انفرادی می‌بردند، همبندی‌هایش جمع شدند و پتوهایشان را آتش زدند تا جلو انتقال او را بگیرند. در نهایت، گارد زندان توانست صمد را از بند خارج کند، ولی در این اعتراض هشت زندانی به‌دست مأموران زندان مجروح شدند.[2]

گرافیتی و دیوارنویسی‌های ضداعدام نیز از ابتدای اعتراضات «زن، زندگی، آزادی» در بسیاری از نقاط ایران دیده شده است.

در سال ۲۰۲۰ کارزار آنلاین با هشتگ «اعدام نکنید» توانست جان هفت معترض در خطر اعدام را نجات دهد. این هشتگ اکنون به‌صورت «نه به اعدام» ادامه یافته است. کارزارهای آنلاین می‌توانند باعث آگاهی مردم و ایجاد حرکت‌های جمعی شوند. جمهوری اسلامی مطالب ضد اعدام در رسانه‌های اجتماعی را جرم‌انگاری کرده است و گاه برای آن‌ها مجازات‌هایی در نظر می‌گیرد.

[1] ویدیوی تجمع را اینجا ببینید: https://x.com/IHRights/status/1636492125083774976?s=20

[2] https://iranhr.net/fa/articles/6214/